Nie oceniaj książki po okładce. Żywa Biblioteka jako przykład inicjatywy ID&E w Dentons Business Services EMEA

Co to jest Żywa Biblioteka?

W Żywej Bibliotece – tak jak w każdej innej bibliotece (tradycyjnej lub multimedialnej) na świecie – czytelnik wypożycza książkę, aby poznać skrytą w niej historię. Następnie zwraca książkę, by wypożyczyć kolejną. W koncepcji Żywej Biblioteki jedyną i kluczową różnicą jest to, że książkami są ludzie, którzy przekazują swoje osobiste historie podczas rozmowy.

Geneza pomysłu

Koncept Żywej Biblioteki zrodził się w Danii w roku 2000. Po tragicznej śmierci młodego człowieka, jego przyjaciele założyli stowarzyszenie Foreningen Stop Volden (pol. Zatrzymać Przemoc), którego głównym celem była edukacja antyprzemocowa. Członkowie stowarzyszenia postanowili przetestować swój nowatorski pomysł dzielenia się osobistymi doświadczeniami dyskryminacji podczas festiwalu muzycznego w Roskilde. Inicjatywa Żywej Biblioteki spotkała się z tak entuzjastycznym odzewem, że od 2001 r. na stałe zagościła w repertuarze festiwalu Sziget na Węgrzech. 
Po tym, jak w 2005 r. Rada Europy wydała podręcznik organizatora Żywej Biblioteki, pomysł zaczął zataczać coraz szersze kręgi – wydarzenia zaczęto organizować w szkołach, na konferencjach i targach pracy, seminariach czy w ramach programów wymiany międzynarodowej. Powstała również mobilna Żywa Biblioteka w autobusie oraz Żywa Biblioteka online. W 2008 r. organizatorzy pierwszej Żywej Biblioteki założyli organizację The Human Library, której celem jest popularyzacja idei oraz powiększanie katalogu oferowanych tytułów w różnych kontekstach i środowiskach. 
Pierwsza Żywa Biblioteka w Polsce została zorganizowana w 2007 r. przez stowarzyszenie Lambda w ramach „Globalnej Wioski – Święta Różnorodności”. Od 2014 r. w naszym kraju standardy wyznacza sieć Żywa Biblioteka Polska, która skupia się na upowszechnianiu metodyki w kontekstach pozabiznesowych.
Zaktualizowana wersja podręcznika Rady Europy z 2010 r. wspomina o implementacji projektu w 60 krajach na świecie. I choć wydarzenia różnią się między sobą zasięgiem i stopniem sformalizowania, rdzeń pozostaje ten sam – Żywa Biblioteka umożliwia prawdziwą rozmowę z drugim człowiekiem, który dzieli się swoją indywidualną historią związaną z przynależnością do marginalizowanej grupy społecznej. Żywa Biblioteka jest wspaniałym narzędziem walki ze stereotypami, uprzedzeniami i dyskryminacją, bo daje możliwość spotkania się z innością w bezpiecznym kontekście, gdzie owa inność przestaje być abstrakcyjnym czy politycznym konceptem (np. „ideologią LGBT”), a staje się historią konkretnej, siedzącej przed nami osoby.

KOORDYNACJA wydarzenia – kontekst kultury organizacyjnej

Różnorodność i inkluzywność stanowią podwaliny kultury organizacyjnej Dentons na całym świecie. W Dentons wierzymy, że inkluzywność, różnorodność i równość są niezbędne dla sukcesu i siły naszych pracowników, naszej firmy, naszych klientów oraz zagwarantowania sprawiedliwości w społecznościach, w których funkcjonujemy. Zapewnienie, że każdy w naszej organizacji jest ważny i może liczyć na wsparcie bez względu na zajmowane stanowisko i wykonywaną pracę, jest imperatywem biznesowym i najwyższym priorytetem firmy.
W ramach działań promujących te wartości, każdego roku w firmie organizowane są liczne wydarzenia – na poziomie zarówno globalnym i regionalnym, jak i lokalnym. W ciągu tylko ostatnich 12 miesięcy, pracownicy DBSE mieli okazję m.in. dołączyć do warsztatów „Wokół czułej przewodniczki”, organizowanych w ramach obchodów Międzynarodowego Miesiąca Kobiet (marzec 2024), uczestniczyć w webinarze prezentującym historie naszych kolegów i koleżanek ze społeczności LGBT+, dołączyć do międzynarodowych grup sojuszniczych oraz wziąć udział w wybranych wydarzeniach (spośród 35), zorganizowanych w ramach Miesiąca Inkluzywności (ang. Inclusion Month), które poruszały takie tematy jak menopauza, niepełnosprawność, wpływ zmian klimatu na pogłębianie nierówności społecznych czy doświadczenia utraty dziecka wśród kobiet.  
Przygotowaniem inicjatyw z zakresu ID&E zajmują się przede wszystkim odpowiednie zespoły na poziomie globalnym oraz regionalnym. Lokalnie, w naszym biurze Dentons Business Services EMEA w Warszawie, od wielu lat działa komitet ESG – nieformalna grupa pracowników, która przygotowuje kalendarz wydarzeń z zakresu zaangażowania społecznego oraz ID&E na dany rok, planuje poszczególne inicjatywy i zajmuje się ich realizacją, a także nawiązuje partnerstwa z organizacjami pozarządowymi w ramach prowadzonych akcji. Komitet ESG ma do swojej dyspozycji budżet, który rozdzielany jest na zaplanowane wydarzenia, a także inicjatywy zaproponowane przez pracowników, o których dofinansowanie mogą oni wystąpić na zasadach przewidzianych w Polityce Mikrograntów ESG. W przygotowaniu naszych inicjatyw staramy się wdrażać podejście intersekcjonalne, odpowiadać na aktualne potrzeby i zainteresowania pracowników oraz jak najbardziej angażować ich w realizację poszczególnych działań. 
Żywa Biblioteka spełnia wszystkie te założenia, dlatego gdy pomysł zaaplikowania tej znanej metodyki równościowej pojawił się na jednym ze spotkań komitetu, entuzjastycznie zaczęliśmy planować jego realizację.

Od pomysłu do realizacji – pierwsze kroki

Organizację Żywej Biblioteki rozpoczęliśmy od rekrutacji „książek”. Ponieważ był to nowy koncept w firmie, zdecydowaliśmy się na promowanie go kanałami komunikacji wykraczającymi poza standardowe, regularne newslettery. Okazało się, że najlepszą formą promocji pomysłu, u podstaw którego są szczerość i otwartość, były indywidualne rozmowy z potencjalnymi kandydatami na książki, w których przedstawialiśmy założenia pomysłu oraz ocenialiśmy gotowość kolegów i koleżanek do podzielenia się ich osobistymi (nierzadko trudnymi) historiami w kontekście zawodowym. Byliśmy bardzo pozytywnie zaskoczeni tym, że niemal wszyscy, którzy w ten sposób poznali ideę Żywej Biblioteki, zgadzali się na wzięcie w niej udziału. Utwierdziło to nas w przekonaniu, że nasze wysiłki wkładane w budowanie bezpiecznego miejsca pracy idą we właściwym kierunku i przynoszą mierzalne efekty.
Proces ten miał na celu wsparcie uczestników projektu tak, by mieli oni przeświadczenie o tym, że przestrzeń, w której będą dzielić się swoimi historiami będzie bezpieczna i oparta na wzajemnym zaufaniu i szacunku dla swoich granic. Istotnym elementem było zaplanowanie wsparcia psychologicznego zarówno dla „książek”, jak i „czytelników”. Zakładaliśmy bowiem, że niektóre tematy mogą potencjalnie uruchomić trudne emocje i chcieliśmy mieć pewność, że w takich sytuacjach pracownicy będą mogli liczyć na fachową pomoc. Przypomnieliśmy o możliwości skorzystania z naszej wewnętrznej sieci przeszkolonych konsultantów kryzysowych w zakresie zdrowia psychicznego (ang. Mental Health First Aiders), a także zarezerwowania poufnej sesji z psychologiem lub psychoterapeutą w ramach pakietu benefitów dostępnych dla pracowników Dentons.

Spotkania w ramach Żywej Biblioteki miały odbywać się według następujących zasad: 

• Nie oceniaj książki po okładce.
• Szanuj książkę.
• Bądź ciekawy/ciekawa.
• Oddaj książkę na czas i w stanie, w jakim ją wypożyczyłeś/wypożyczyłaś.
• Obie strony mogą skończyć spotkanie w dowolnym momencie.
• Możesz zapytać o wszystko, o co chcesz, ale książka ma prawo nie odpowiedzieć na wszystkie Twoje pytania.
   

Dwie edycje projektu

W Dentons Business Services EMEA Żywą Bibliotekę zorganizowaliśmy już dwukrotnie. Pierwszy raz, w 2019 r., gdzie inicjatywa ta była częścią Dentons Pride Day, cyklicznego wydarzenia organizowanego przez firmową sieć pracowniczą GLOW na rzecz społeczności LGBT+. Pierwsza edycja była jednodniowym wydarzeniem w biurze, gdzie wszystkie 43 rozmowy z 18 dostępnymi tego dnia „książkami”, odbyły się na miejscu. Po czterech latach – i wielu namowach od uczestników pierwszej edycji – postanowiliśmy otworzyć naszą Bibliotekę po raz kolejny w październiku 2023 r., w ramach wspomnianego już wcześniej Miesiąca Inkluzywności. Tym razem zmieniliśmy formułę, dostosowując ją do hybrydowego modelu pracy. Część spotkań odbyła się na żywo w dniu otwarcia, a pozostałe – online przez kolejne cztery tygodnie trwania projektu. W drugiej edycji zrekrutowaliśmy również 18 „książek”, które odbyły w sumie 41 spotkań.

Wybrane, przykładowe pozycje z katalogu Żywej Biblioteki:

• Blaski i cienie samodzielnego rodzicielstwa.
• Jestem protestantką w Polsce.
• Tak wygląda feministka.
• Rozwód.
• O roli szczerości w zdrowieniu alkoholika.
• Moje dziecko jest LGBT+.
• Dostałem diagnozę autyzmu i ADHD jako osoba dorosła. 
• Wyjście z szafy – bilet w jedną stronę.
• Wygrałem z rakiem.
• Jako dziecko byłam rodzicem swojego rodzica.
• Zostałam matką dzięki metodzie in vitro.
• Moje dziecko ma zespół Aspergera.
• Wychowałem się w domu dziecka.
• Tacy jak inni, inni niż wszyscy – o moich doświadczeniach przeprowadzki z Kamerunu do Europy.
• Jestem Białorusinką. Moja ojczyzna i utracona demokracja.
• Mam zaburzenia odżywiania, czyli o tym, jak prawie zagłodziłam się na śmierć.
• Wychowuję dziecko na styku kilku kultur i religii.
   

Żywa Biblioteka w praktyce

W obu edycjach inauguracja Żywej Biblioteki odbyła się w biurze. Podczas uroczystego otwarcia opowiedzieliśmy o celach i założeniach inicjatywy oraz przedstawiliśmy katalog książek. Przygotowaliśmy materiały na wzór prawdziwych kart bibliotecznych, które pracownicy mogli przewertować, by zarezerwować dogodny termin na rozmowę. 
W przypadku pierwszej edycji otwarcie Żywej Biblioteki uświetniło obchodzony w maju Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii. Wszystkie spotkania w ramach Żywej Biblioteki odbyły się tego samego dnia, więc wyzwaniem, któremu musieliśmy sprostać, było zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc, zapewniających komfortowe warunki do kameralnej rozmowy w parach. 
Drugą edycję organizowaliśmy już w zmienionej, popandemicznej rzeczywistości i biorąc pod uwagę uwarunkowania narzucone przez hybrydowy model pracy. Mimo iż inauguracja Żywej Biblioteki ponownie odbyła się w biurze (przy okazji cyklicznego, nieformalnego spotkania po pracy – Get-Together), dalsza część projektu odbyła się w dużej mierze online, tak by zapewnić możliwość uczestnictwa jak największej grupie osób. W edycji hybrydowej wykorzystaliśmy firmowy system do zarządzania szkoleniami, co – dzięki automatyzacji procesu rezerwacji spotkań – znacznie zwiększyło efektywność projektu. W edycji hybrydowej uczestnicy wybierając temat i termin spotkania, do ostatniej chwili nie znali tożsamości osoby, z którą się spotkają. Decyzję taką podjęliśmy na początkowym szkoleniu z „książkami” – naszym celem było zaproszenie do poznania konkretnej historii, a nie przyklejanie etykietek osobom, które postanowiły o tej historii opowiedzieć. Jeden z kolegów dobrze podsumował tę ideę w tytule swojej książki: Jestem gejem, ale to nie jedyna rzecz, która definiuje mnie jako człowieka.

Odbiór Żywej Biblioteki

Każda edycja Żywej Biblioteki spotkała się z pozytywnym odbiorem – zobaczyliśmy ogromne docenienie otwartości i odwagi naszych „książek”, a także usłyszeliśmy, jak ważne jest tworzenie możliwości skonfrontowania własnych doświadczeń z doświadczeniami innych osób w podobnej sytuacji. I choć sukces tego projektu ciężko jest wyrazić w liczbach, sens tworzenia otwartej kultury organizacyjnej przez organizację tego typu wydarzeń oddają komentarze uczestników – zarówno „książek”, jak i „czytelników”:
Co więcej, po obu edycjach wydarzenia spontanicznie skontaktowało się z nami kilka osób, które zgłosiły chęć opowiedzenia swojej historii przy kolejnej edycji projektu.
Nasza inicjatywa została również doceniona szerzej – w 2020 r. znalazła się na liście finalistów nagrody Dentons Europe Award w kategorii Pozytywny Wpływ oraz zwyciężyła w czwartej edycji konkursu ABSL Diamonds Awards, w kategorii Vibrant Workplace, w sektorze firm średniej wielkości (tzw. Tigers).

Podsumowanie

Żywa Biblioteka w Dentons Business Services EMEA jest wyrazem zobowiązania firmy do promowania różnorodności i inkluzywności. Stworzenie warunków do bezpośredniej i szczerej rozmowy, w której pracownicy dzielą się ważnymi dla siebie historiami, przyczynia się do budowania bardziej otwartego i zrozumiałego środowiska pracy. Staramy się, aby inicjatywy ID&E miały charakter powtarzalny, bo tylko wtedy można liczyć na ich kulturotwórczy wpływ, na którym tak bardzo nam zależy. Sukces projektu, widoczny w entuzjastycznej reakcji uczestników, zachęca nas do kontynuacji tej innowacyjnej idei. W tym sensie Żywa Biblioteka pozostaje żywa – nie tylko dlatego, że jej osią jest spotkanie dwóch osób, ale także dlatego, że jej formuła trwa i każda kolejna edycja przynosi coś nowego i wzbogaca kulturę naszej organizacji.